Göktürk Devleti hangi dine mensup ?

Göktürk Devleti Hangi Dine Mensuptu? Tarihsel ve Düşünsel Bir İnceleme

Tarihin derinliklerinde iz bırakan her büyük uygarlık gibi, Göktürk Devleti de inanç sistemleriyle toplumsal yapısını, siyasal düzenini ve kültürel kimliğini şekillendirmiştir. Bu kadim Türk devleti, yalnızca askeri ve siyasi başarılarıyla değil, aynı zamanda inanç dünyasının özgün yapısıyla da dikkat çeker. Ancak “Göktürk Devleti hangi dine mensuptu?” sorusu, yüzeysel bir yanıtla geçiştirilemeyecek kadar çok katmanlıdır. Çünkü Göktürklerin dini, yalnızca ibadet biçimleriyle değil, dünya görüşleriyle de iç içe geçmiş bir sistemdi.

Göktürklerin İnanç Dünyası: Gök Tanrı’ya Dayanan Kutsal Düzen

Göktürklerin en temel inancı, Gök Tanrı Dini ya da diğer adıyla Tengricilik olarak bilinir. Bu inanç sistemi, semavi bir tanrı anlayışına dayanır. Göktürklerin inanışına göre evrenin yaratıcısı, koruyucusu ve düzenleyicisi Tengri (Gök Tanrı) idi. Tengri, yüce, görünmeyen, fakat her şeyi yöneten bir kudret olarak algılanırdı.

Bu dini sistemde insan, doğanın bir parçasıydı ve doğa kutsal bir dengeye sahipti. Güneş, ay, yıldızlar, dağlar ve ırmaklar ruhla doluydu. Bu düşünce, animist unsurların da Gök Tanrı inancına entegre olduğunu gösterir. Gök Tanrı Dini, tek tanrılı bir inanç gibi görünse de, aynı zamanda ruhlara, atalara ve doğa varlıklarına da saygı duyulan panteistik bir yapıya sahiptir.

Kağanlık ve İnanç: Tanrı’nın Kut Verdiği Hükümdar

Göktürklerde din, yalnızca bireysel bir inanç değil, aynı zamanda siyasal meşruiyetin kaynağıydı. Kağan, Tanrı tarafından seçilen ve “kut” verilen bir lider olarak görülürdü. “Kut” kavramı, Tanrı’nın yeryüzünde düzeni sağlamak üzere belirli kişilere verdiği kutsal güç anlamına gelir.

Orhun Yazıtları’nda Bilge Kağan’ın şu sözleri bu anlayışı açıkça ortaya koyar:

“Türk milleti yok olmasın diye Tanrı beni tahta oturttu.”

Bu ifade, Göktürklerin siyasal düzeninin doğrudan Tanrısal bir iradeye dayandığını gösterir.

Şamanizm ve Ruhani Pratikler

Göktürklerin dini yapısı, yalnızca tek bir dogmaya bağlı değildi. Şamanizm, yani ruhlarla iletişim kurma ve doğaüstü güçlerle denge sağlama inancı, Göktürk toplumunda önemli bir yere sahipti. Şamanlar, hem din adamı hem de bilge konumundaydı. Hastaları iyileştirir, törenleri yönetir ve doğanın işaretlerini yorumlardı.

Bu durum, Göktürklerin inanç sisteminin senkretik (birleştirici) bir yapıda olduğunu gösterir. Yani Gök Tanrı inancı, Şamanist ritüellerle iç içe geçmiştir. Göktürk toplumu, doğa ve insan arasındaki dengenin bozulmaması için bu manevi uygulamalara büyük önem verirdi.

Tengriciliğin Toplumsal Yansımaları

Göktürkler için din, günlük yaşamın ayrılmaz bir parçasıydı. Her doğa olayı, Tanrı’nın bir mesajı olarak görülürdü. Kuraklık, savaş ya da zafer; tümü Tanrı’nın iradesine bağlanırdı. Bu anlayış, bireyde sorumluluk bilinci ve itaat kültürü oluşturmuş, toplumda ahlaki düzenin temellerini atmıştır.

Aynı zamanda Göktürklerde ölüm kavramı da dinle derin biçimde bağlantılıydı. Ruhun ölümsüz olduğuna inanılır, “uçmak” yani göğe yükselmek, ruhun ebedi yolculuğu olarak kabul edilirdi. Bu inanç, Göktürklerin kahramanlık ve cesaret değerlerini de beslemiştir.

İslamiyet Öncesi Türk İnancı mı, Yoksa Evrensel Bir Öğreti mi?

Modern tarihçiler arasında Göktürklerin inancı üzerine farklı yorumlar bulunur. Kimi araştırmacılar Gök Tanrı inancını, İslamiyet’in tevhid anlayışına yakın bir tek tanrıcılık biçimi olarak değerlendirir. Bazı akademisyenler ise bu inancı, doğa merkezli bir kozmoloji ve ruhsal düzenin ifadesi olarak görür.

Bu tartışmaların ortak noktası, Göktürklerin dininin özgün, yerli ve evrensel bir düşünce sistemi olduğu yönündedir. Yani Gök Tanrı Dini, yalnızca Türklerin değil, insanlığın doğayla ve kutsalla kurduğu kadim ilişkinin bir yansımasıdır.

Sonuç: Göktürk Dini Bir İnançtan Fazlasıydı

“Göktürk Devleti hangi dine mensuptu?” sorusu, aslında yalnızca bir tarih sorusu değildir. Bu soru, insanın doğayla, evrenle ve kendi iç dünyasıyla kurduğu bağın tarihsel bir izdüşümüdür. Göktürklerin dini, Gök Tanrı inancı, Şamanist uygulamalar ve ahlaki sorumluluk anlayışıyla birleşerek, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde bütüncül bir yaşam felsefesi sunmuştur.

Bugün bile bu kadim inançtan öğrenilecek çok şey vardır:

Ruhun denge arayışı, doğaya saygı ve adaletin kutsallığı…

Peki siz, yaşadığınız dünyanın dengesini korumak için hangi inanca, hangi düşünceye yaslanıyorsunuz?

Belki de asıl cevap, gökyüzüne baktığınızda hissettiğiniz o kadim huzurdadır.